- ندوات تلفزيونية
- /
- شبکه المنار
به نام خداوند بخشنده ی مهربان، سپاس خداوند جهانیان، و درود بر سرورمان محمد امین و راستین وعده و بر خاندان پاک و مطهرش و بر اصحاب گرامی و عزیز و وفادار به دعوتش و رهبران رسالتش که خداوند از ما و از آنان خشنود باد.
بینندگان گرامی ... برادران مؤمن ... سلام ودرود خداوند بر شما باد.
اسلام مثلثی متشکل از چهار بخش است؛ عقاید، عبادات، معاملات و آداب :
برادران، اگر درست باشد که اسلام مثلثی متشکل از چهار بخش است بنابراین بخش اول عقاید بوده ومهم¬ترین بخش دین عقیده است، واگر درست باشد عمل نیز درست خواهد بود و اگر فاسد شود عمل را نیز به فساد می کشاند. بخش دوم عبادات است و بخش سوم معاملات و قسمت چهارم آداب می باشد. اما منظور از عبادات چیست؟
برای اینکه از حقیقت عبادت آگاه شویم ناگزیریم مثالی بیاوریم :
شخصی به سرزمینی سفر می کند و در یکی از هتل ها اقامت می نماید. در صبح اولین روز پرسید: به کجا بروم؟ ما از او می پرسیم: چرا به اینجا آمده ای؟ اگر برای کسب علم آمده ای به موسسات و دانشگاه ها برو و اگر برای گردشگری آمده ای به کافه رستوران و گردشگاه ها برو و اگر برای تجارت آمده ای به بنگاه ها و موسسات تجاری برو.
این سخن به چه معناست؟ به این معناست که رفتن به جایی تنها زمانی درست است که دلیل وهدف بودنت را در آنجا بدانی. حال این مثال را در سطح وسیع تری بررسی می کنیم؛ چرا ما در زمین هستیم؟ دلیل وجود ما چیست؟ هدف از بودن ما چیست؟ اگر راز بودن و هدف وجودمان را بدانیم جریان رفتن ما درست خواهد بود.
پرستش دلیل وجود ما:
بنابراین اگر قرآن کریم را گشوده باشیم حتما این آیه را خوانده ایم :
(و جنیان وانسان ها را تنها برای پرستش خودم آفریدم)
پس دلیل وجود ما عبادت به معنای تام آن است. مسلمانان فکر می کنند منظور از عبادت فقط این است که نماز به پاداری و روزه بگیری وحج به جا بیاوری و زکات بپردازی. می گوییم همه چیز به همین جا ختم نمی شود بلکه عبادت آیینی جزئی نگر است که از خصوصی ترین روابط آغاز می شود و به روابط عام بین المللی ختم می گردد.پس عبادت روشی جزئی نگر است که از جانب آفریدگار آگاه دانا و رحمان و قدرتمند بی نیاز آمده است. آیینی که با وحی آسمانی به سوی ما فرو فرستاده شده است.
شناخت خداوند اساس دین:
بنابراین هنگامی که خداوند عز وجل می فرماید: یکی از دقیق ترین تعریفات عبادت این است که این امر اطاعت داوطلبانه و آمیخته با محبت قلبی مبتنی بر شناختی دینی می باشد که به خوشبختی جاودان منتهی خواهد شد.
این تعریف دقیق، جامع، و مانع دارای کلیاتی سه گانه است که از جمله ی آن کلیت شناختی است. کسی که خداوند را می پرستد ناگزیر باید او را بشناسد و شناخت الله اساس دین است. این سخن سیدنا علی رضی الله عنه می باشد. باید او را بشناسیم. برای چه کسی نماز می گزاری؟ برای چه کسی روزه می گیری؟ برای چمه کسی حج به جا می آوری؟ به خاطر چه کسی چشم می پوشی؟ و به خاطر چه کسی انفاق می نمایی؟ ناگزیر باید الله را بشناسی و باید پایبند باشی و جریان زندگی ات تابع آیینی جزئی نگر، دقیق، ژرف و هماهنگ باشد که خلاصه ی آن امر و نهی است. پس اولا باید خدا را شناخت و در ثانی باید دستوراتش را انجم داد.
(کسانی که گفتند پروردگار ما خداست سپس استقامت ورزیدند)
سپس جریان زندگی شان را براساس آیین او قرار دادند؛ بنابراین این امر اطاعتی داوطلبانه و آمیخته با محبتی قلبی است.عبادت اطاعتی داوطلبانه و آمیخته با محبت قلبی:
اولا:این عبادت با اطاعت از قدرتمندان متفاوت است. قدرتمندان به خاطر ترس و از روی اجبار اطاعت می شوند ولی خداوند پاک متعال از ما می خواهد او را از روی محبت اطاعت نماییم و داوطلبانه به سوی او روی آوریم. می خواهد ارتباط میان ما و او براساس محبت باشد. خداوند متعال می فرماید:
(آنان را دوست دارد و او را دوست دارند)
این اطاعت داوطلبانه است و اطاعت جبری ارزشی ندارد و انسان را به رشد وتعالی نمی رساند و ناگزیر باید اطاعت داوطلبانه باشد و با محبت قلبی بیامیزد یعنی کسی که خداوند را اطاعت نماید و او را دوست نداشته باشد در حقیقت عبادتی انجام نداده است مانند آنکه کسی خداوند را دوست دارد ولی اطاعتش نمی کند.عشق خدا داری در معصیتش، نمایان جانا این کلامی زشت است و عصيان
گر عشق تو راستین بود طاعتش کردی عاشق ز طاعتی حب خویش کند عیان
* * *
دقیق ترین تعریف عبادت:
بنابراین عبادت در دقیق ترین تعریفش یعنی اطاعتی داوطلبانه و آمیخته با محبت قلبی که اساس آن شناخت ویقین است.
(تنها بندگان عالم و دانای خداوند از او می ترسند)
اگر دنیا را بخواهی باید علم و آگاهی کسب کنی و اگر آخرت را بخواهی نیز باید دانش وآگاهی بدست آوری و اگر هر دو را بخواهی نیز باید علم و دانش کسب کنی. اما تنها زمانی بخشی از علم ودانش را بدست می آوری که سراسر وجودت را در راه آن بگذاری و اگر بخشی از خود را وقف آن نمایی چیزی از آن بدست نمی آوری. انسان تا زمانی که دانش می جوید دانشمند و عالم به شمار می رود و اگر گمان کرد که عالم شده است در حقیقت نادانی اش آغاز گشته است.بنابراین این اطاعت، داوطلبانه وآمیخته با محبت قلبی مبتنی بر شناخت ویقین می باشد که به خوشبختی جاودانه منتهی می گردد.
گر زیبایی رخ ما در چشم تو آویزد چون آنانکه دیدند از غیر ما بگریزد
ور زیبا کلام ما در گوش تو افتد غرور بگذاری، راهم در هوش تو افتد
ور بچشی تو ذره ای از طعم محبت کشته ی عشق ما روا بدانی به جرأت
* * *
گر نسیم تقرب به درگاه ما بر تو وزد ز غربت و شوق ما ملامت بر تو گزد
ور نوری ز انوار ما بر دیده ی تو تابد ترک تمام هستی از برای ما بر تو سزد
* * *
دین با وجود عبادات متفاوت و اوامر ونواهی اش انسان را به ارتباط با خدا سوق می دهد:
روشن است که عبادت دارای کلیاتی سه گانه است که کلیت شناخت از جمله ی آن است. خداوند دوست نادان را بر نمی گزیند و اگر دوستی برگزیند آن را برمی گزیند که علم وآگاهی دارد. هم چنین کلیت رفتاری و زیبایی شناسانه نیز از جمله ی آن کلیات است. کلیت رفتاری اصل واساس است؛ زیرا دین علی رغم اختلاف در عمل، عبادات، اوامر و نواهی اش باید تو را به سوی ارتباط با خدا سوق دهد چراکه تو در این راه استقامت ورزیده ای و اگر استقامت نکنی میوه ای از درخت دین نچیده ای. پس اصل اطاعت داوطلبانه است. اما اساس آن شناخت یقینی است که نتایج آن به خوشبختی جاوادانه منتهی می گردد. برای بار سوم تعریف را بازگو می کنیم: اطاعتی داوطلبانه و آمیخته با محبت قلبی مبتنی بر شناخت یقینی که به خوشبختی جاودانه می انجامد.
تاکید سیدنا جعفر بر عبادت تعاملی در دیدار با پادشاه حبشه:
حال که روشن شد عبادتی شعارگونه وجود دارد باید گفت عبادتی تعاملی نیز وجود دارد که سیدنا جعفر رضی الله عنه در دیدار با نجاشی پادشاه حبشه آن را تاکید نموده است، می فرماید:
(( ای پادشاه! ما گروهی از اهل جاهلیت بودیم، بت می پرستیدیم، و گوشت مردار می خوردیم و اعمال زشت مرتکب می شدیم و صله ی رحم به جا نمی آوردیم و در حق همسایگان بدی روا می داریم))
این جاهلیت است، جاهلیت نخستین، و در سخنان خداوند متعال آمده است:(و همچون جاهليّت پيشين در ميان مردم ظاهر نشويد و خودنمائي نكنيد)
اشاره به جاهلیتی دارد که در آخر الزمان می آید و قلب مومن از آنچه مشاهده می کند در داخل بدنش ذوب می شود و وی نمی تواند آن را تغییر دهد و امور به دست نا اهلان می افتد.(( فرزند مایه ی آزار و اذیت دیگران شود و باران در غیر وقت خود[تابستان] ببارد و فرومایگان بسیار شوند و بخشندگان اندک و بی ارزش گردند))
ارکان اخلاق :
در آخر الزمان:
((حال شما چگونه خواهد بود زمانی که امر به معروف و نهی از منکر ننمودید؟ پرسیدند: آیا چنین چیزی امکان دارد؟ پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَسَلَّم فرمود: بد‌تر از این هم اتفاق می‌افتد، پرسیدند: بد‌تر از این چیست؟ فرمود: «زمانی که امر به منکر و نهی از معروف بنمایید» یاران پرسیدند: ای رسول خدا! آیا چنین چیزی امکان خواهد داشت؟ پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَسَلَّم فرمود: «آری! و بد‌تر از این هم اتفاق خواهد افتاد» یاران پرسیدند: ای رسول خدا بد‌تر از این چیست؟ پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَسَلَّم فرمود: «زمانی خواهد آمد که [در دید مردم آن زمان] معروف به منکر، و منکر به معروف تبدیل می‌شود))
پس جاهلیت نخستین چنان که جعفر رضی الله عنه می فرماید:((ای پادشاه! ما گروهی از اهل جاهلیت بودیم، بت می پرستیدیم،- و چقدر بت ها در این زمان زیاد است -ـ و گوشت مردار می خوردیم و اعمال زشت مرتکب می شدیم و صله ی رحم به جا نمی آوردیم و در حق همسایگان بدی روا می داریم، و قدرتمندان ما اموال ضعفا را می خوردند و این روش زندگی ما بود تا آنکه خداوند پیامبری از جنس خودمان به سوی ما فرستاد که از نظر نسب، صداقت، وامانت داری و خویشتن داری در میان ما مشهور است))
این ارکان اخلاق است که کسی با صداقت با تو سخن گوید و با امانت داری با تو رفتار کند و شهوت خویش خاموش کند که در این صورت پاکدامن است.((تا آنکه خداوند پیامبری از جنس خودمان به سوی ما فرستاد که از نظر نسب، صداقت، وامانت داری و خویشتن داری در میان ما مشهور است. ما را به پرستش خداوند ویگانه دانستنش فرا می خواند و می خواهد ما و پدرمانمان که پیش تر سنگ وبت می پرستیدیم از پرستش آن ها دست برداریم ـ اکنون به تعریف عبادت تعاملی دقت نماییدـ و ما را به راستگویی، امانت داری، صله ی رحم، حسن معاشرت با یکدیگر، و پرهیز از محرمات و خون ریزی دستور می دهد))
عبادت تعاملی وعبادت آیینی :
منظور از عبادت تعاملی این است که راستگو، امانت دار، و پاکدامن، عادل، مهربان، بخشنده، لطیف، نرم خو، و خوش اخلاق باشی تا جایی که یکی از دانشمندان بزرگ می گوید: ایمان یعنی اخلاق و هرکس از نظر اخلاقی بهتر با تو رفتار کند با ایمان تر است. پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید:
((اسلام بر پایه ی پنج اصل استوار است))
اسلام با این پنج چیز متفاوت است، اسلام مجموعه ارزش های اخلاقی است.(( من فقط به عنوان معلم برانگیخته شدم ))
(( من برانگیخته شدم تا مکارم اخلاق را کامل نمایم))
بنابراین عبادت تعاملی همان صداقت، امانت داری، استقامت بر ایمان، عدالت، وفای به عهد و ادای وظیفه است اما عبادت آیینی عبارت است:(( اسلام بر پایه ی پنج اصل بنیان شده است: گواهی به اینکه غیر از خدا معبودی نیست، و ادای نماز، دادن زکات و حج کعبه و روزه ی رمضان))
عبادت تعاملی مکارم اخلاق است و عبادت آیینی نماز، روزه، حج و زکات است.عبادت آیینی تنها زمانی درست ومقبول است که عبادت تعاملی به درستی انجام شود
اولین حقیقت مهم: این است که عبادت آیینی تنها زمانی درست ومقبول است که عبادت تعاملی به درستی انجام شود. دلیل این امر به این شرح است:
پیامبر صلى الله عليه وسلم از یارانش پرسید:
((رسول اكرم صلى الله علیه و آله و سلّم فرمود: مىدانید بینوا كیست؟ گفتند بینوا نزد ما كسى است كه نه پول نقدى دارد و نه متاع. حضرت فرمود: مفلس امت من كسى است كه با داشتن نماز و زكات و روزه به عرصه محشر مىآید، اما كسانى را مورد تعدّى و ستم قرار داده است، و به جان و مال و آبرویشان تجاوز نموده است. به این دشنام داده و تهمت زده است، اموال این شخص را برده، خون او را ریخته و دیگرى را كتک زده است. براى جبران گناهانش از حسنات وى به این و آن مىدهند، اگر پیش از آن كه محاسبه اش کامل شود حسناتش تمام شود از گناهان صاحبان حق گرفته شده و به حساب وى مىگذارند و سپس او ر در آتش مىافكنند.))
بنابراین اگر در امر دین پایداری نکنیم، و یا عبادت آیینی اعم از نماز، روزه، حج و زکات را انجام ندهیم هرگز نخواهیم توانست میوه ای از دین بچینیم و تنها زمانی این عبادات قبول واقع می شود که عبادت تعاملی به درستی ادا شود. در باره ی نماز در حدیثی دیگر آمده است:
(( روز قیامت مردانی آورده می شوند که اعمال نیک آنان به مقدار کوه تهامه است ولی خداوند آن اعمال را بی ارزش می داند. گفتند ای رسول خدا آنان هم کیشان مایند؟ فرمود: آنان مانند شما نماز می خوانند و مانند شما شب بیداری می نمایند ولی وقتی در خلوت به حرام خدا می رسند مرتکب آن می شوند))
بنابراین اگر در امور الهی پایدار نمانیم هرگز میوه ای از نماز نخواهیم چید. روزه:(( چه بسیار روزه دارانی که از روزه تنها گرسنگی وتشنگی نصیب آنان می گردد))
پیامبر صلی الله وعلیه وسلم می فرماید:
((هر كس سخن دروغ و حرام، وعمل به آن را رها نكند، خداوند نيازى ندارد كه او از خوردنى و نوشيدنىاش دست بكشد))
این از روزه، اگر در ماه مبارک رمضان اعمال الهی را پایبندی نکنیم این روزه ارزشی ندارد و هیچ میوه ای از آن نخواهیم چید. اما حج:(( کسی که با مال حرام به حج بپردازدوبگوید: لبیک اللهم لبیک، خداوند به او می گوید: لبیک تو را نمی خواهم و خوش نیامدی و حج تو از آن خودت باشد))
حج تمام شد، اما زکات باقی می ماند:بگو چه به رغبت چه با بى ميلى انفاق كنيد هرگز از شما پذيرفته نخواهد شد چرا كه شما گروهى فاسق بوده ايد
حقیقت مهم در این نشست مبارک این است که: عبادت آیینی تنها زمانی درست ومقبول است که عبادت تعاملی به درستی انجام شود. این حقیقت مورد نیاز همه ی ماست در حالی که عبادات را به جا می آوریم؛ چراکه خداوند متعال می فرماید:(و نماز به پا دار. نماز از فساد و فحشا و زشتی باز می دارد و یاد الله بزرگتر است)
این یک حقیقت است.سطوح عبادات:
1 ـ عبادت فردی:
برادران گرامی به موضوعی بسیار دقیق می پردازیم. این موضوع مربوط به سطوح عبادت هاست. همان طور که عبادت دارای انواع تعاملی و آیینی است از سطوحی نیز برخوردار است؛ بنابراین هر انسانی برحسب شخصیت و ذات خویش باید بپرسد تو کیستی؟ تو قوی هستی اولین عبادت تو انفاق اموال است. تو قوی هستی؟ عبادت اولیه ی تو احقاق حق و باطل دانستن باطل است. اگر با نوک قلمی حقی را ادا کنی و باطلی را باطل سازی بنابراین کار شایسته ای را تثبیت کرده و کار زشتی را از بین برده ای؛ براین اساس عبادت اولیه احقاق حق و ابطال باطل است. تو کیستی؟ عالم ودانشمند؟ آیا در راه آموختن علم مورد سرزنش واقع نمی شوی. خداوند می فرماید:(کسانی که پیام های الله را ابلاغ می کنند و از او می ترسند و از کسی جز او نمی ترسند)
تو زن هستی:((ای زن باز گرد، و به سایر زنان همراه خود نیز بیاموز که شوهرداری خوب یکی از شما و خشنودسازی وی وهمراهی با او برابر با همه ی این هاست ـ یعنی هم چون جهاد در راه خداست ))
بنا براین هر کدام از ما دارای یک هویت اجتماعی است و گاهی این هویت مقتدر است که عبادت اول آن احقاق حقوق و ابطال باطل است و گاهی بی نیاز و ثروتمند است که عبادت اول او انفاق اموال در راه خیر ونیکی وحل مشکلات مسلمانان است. و اگر عالم ودانشمند باشد عبادت اول آن آموختن علم ودانش بدون ترس ونگرانی است؛ زیرا کلمه ی حق نه مانع رزقی می شود و نه مرگی را به تعجیل می اندازد و اگر زن هستی عبادت اول تو مراعات حقوق شوهر وفرزندان است.2 ـ عبادت مقامی:
برادران گرامی این عبادت فردی بود. اما عبادت مقامی چیست؟ این است که خداوند را در مقام وجایگاهی که در آن قرار داری بپرستی. پدر بیماری داری و پس از انجام فرائض برای خدمت و نگهداری پدر حاضر می شوی، این بخشی از عبادت تو به شمار می رود. مهمانی در خانه داری آینده پاسخ بمب اتم با بمب اتم داده می شود و تنها برگ برنده ی مسلمانان فرزندان آنان خواهد بود. کودکان آینده را اداره خواهند کرد. فرزندان مردان آینده و امید امت هستند.به همین دلیل شایسته است که فرد مسلمان پسرش را با تربیت ایمانی، اخلاقی، عملی، روحی، اجتماعی و جنسی پرورش دهد. این کاری است که یک مسلمان باید انجام دهد؛ زیرا:
(( بهترین درآمد مرد فرزندش می باشد))
وقتی پسری را تربیت می کند آن پسر در والاترین مراتب عمل صالح قرار دارد؛ زیرا انسان همان طور که می دانید بر اساس عشق به خود، سلامت خود و براساس عشق به کمال وجودی و جاودانگی و سلامت وجودی در اطاعت فرامین الهی و کمال وجودی در عمل صالح و استمرار وجودی در تربیت فرزندانش سرشته شده است؛ بنابراین عبادت دوم، عبادت مقام وجایگاه است. اگر پسر کوچکی داری تربیت او در درجه ومقام اول قرار دارد. اگر بیماری داری توجه ومراقبت از او در درجه ی اول قرار می گیرد و اگر دانشجویی داری که امتحان نهایی دارد توجه به او در مقام اول قرار می گیرد و اگر مهمانی داری اکرام او در درجه ی نخست خواهد بود.3 ـ عبادت زمانی:
عبادت بعدی عبادت زمانی است. در شب اعمالی برای خدا انجام می گیرد که خداوند آن را در روز نمی پذیرد و در روز اعمالی برایش وجود دارد که در شب آن را نمی پذیرد. زمان فجر:(نماز را از زوال آفتاب تا نهايت تاريكى شب برپادار و [نيز] نماز صبح را زيرا نماز صبح همواره [مقرون با] حضور [فرشتگان] است (۷۸) و پاسى از شب را زنده بدار تا براى تو [به منزله] نافله اى باشد اميد كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند (۷۹).
4 ـ عبادت زمان:
و در نهایت عبادت عصر وزمان است. اگر کشوری بیگانه بخواهد ما فقیر وبینوا بمانیم در این صورت استخراج ثروت ها و ارتقاء صنایع، و بهبود اراضی، احداث سدها، تامین معاش بندگان، تامین محصولات کشاورزی، مسکن جوانان و حل مشکلات امت عبادت یک عصر و قرن محسوب می شود؛ زیرا یکی دیگر می خواهد ما فقیر بمانیم. اگر بخواهد ما را گمراه کند راه حل آن استوار سازی اصول وارزش هاست و اگر بخواهد ما را به فساد بکشد حفظ جوانان دختر وپسرمان در مراکز پرورش فکری راهکار آن است تا به آنان فعالیت های اسلامی آموزش داده شده و خواسته های شان بدون انحراف اخلاقی در آنان برآورده گردد و اگر کسی بخواهد ما را خوار نماید باید کوچک و بزرگ و پیر وجوان در راه مقاومت و دفاع از خویش فدا شویم.جوانان امید امت اند پس باید نیازهای ضروری شان را محقق نماییم:
برادران ارجمند، عبادت زمان یعنی اینکه امت را بیدار کنیم و امت را بسازیم و اراضی خود را بهبود بخشیم وثروت های نهفته را استخراج نماییم و فرصت های شغلی برای جوانان ایجاد کرده و آنان را در ازدواج یاری رسانیم؛ چراکه چنان که همیشه می گویم: جوانان ما چون بمب ساعتی می مانند که اگر نیازهایشان اعم از ازدواج، کار و مسکن را برآورده نسازبم گرایش های مختلف و متعددی آنان را به سوی خود جذب خواهد کرد و یا در تعصب دینی وافراطی گری غرق خواهند شد که نتیجه اش کفر و الحاد است و یا در وادی افراط در آزادی خواهی گیر خواهند افتاد که نتیجه اش زیر پا گذاشتن ارزش ها و هرزه گری خواهد بود. اما اگر منافع آنان را مورد توجه قرار دهیم و برایشان شغل ایجاد نماییم و مسکن آنان را فراهم نموده و آنان را به ازدواج برسانیم آنگاه است که آنان را در جای صحیح نهاده ایم وامید است که خداوند نقش پیشگامانه ی این امت را از طریق همین جوانان بازگرداند. آنان امید بزرگ این امت اند و همان طور که اندکی پیش تر گفتم ما روزی بمب اتم را باید با بمب اتم پاسخ دهیم.
بنابر آنچه گفته شد عبادت امری است داوطلبانه وآمیخته با محبت قلبی مبتنی بر یقین که به خوشبختی جاودان منتهی می گردد.
تا دیداری دیگر ان شاء الله.
